• #Extreem weer
  • #Infotheek
  • #Stormchasing

Stormchasen een fascinerende maar ook gevaarlijke hobby

Door Michel Brands | 28 Apr, 2022

Bij stormchasen of stormjagen denken vele mensen aan stormchasers in de Verenigde Staten die achter tornado’s aanjagen, maar ook in de Lage Landen kent het stormchasen de laatste decennia een vaste schare aan beoefenaars. Stormchasen is het actief op zoek gaan of jagen op allerlei extreme weersfenomenen. Dat kunnen zware onweersbuien (supercellen) mét mogelijke tornado’s zijn, maar ook stormdepressies, sneeuwfronten, koufronten, dreigende wolkenformaties of andere extreme weerverschijnselen kunnen zich verheugen in de interesse van de stormjagers uit Nederland en België. Stormchasers zijn sowieso stuk voor stuk bewonderaars van de pracht en de kracht van Moeder Natuur.

De redenen om te gaan stormchasen of stormjagen kunnen verschillende zijn: voor het voorspellen, waarnemen en/of melden van extreme weersverschijnselen, voor het fotograferen en/of filmen, voor de kick en/of om meteorologische-, educatieve of wetenschappelijke redenen.

Bij vele stormchasers gaat het om het totale pakket. Eerst de voorpret in het ´forecasten´ van extreme weersfenonemen aan de hand van weermodelkaarten. Daarna plannen maken en voorbereidingen treffen om te gaan chasen. En voorts natuurlijk het stormchasen zelf, altijd weer een spannend avontuur. Want je stelt jezelf wel bloot aan de grillen van het weer, met alle gevaren van dien. Stormchasen gaat tijdens extreme weersituaties dan ook zeker gepaard met een flink scheut adrenaline, weten wij uit eigen ervaring.

Gevaarlijke hobby!

Stormchasen is zoals eerder gememoreerd een hobby allerminst zonder risico´s. Een goede voorbereiding, prima communicatie middelen, het nemen van veiligheidsmaatregelen en vooral ook gezond verstand kunnen die gevaren wel verkleinen.

De meeste (actieve) stormchasers in de Benelux hebben inmiddels een redelijk tot grote kennis van extreme weersomstandigheden en hebben ook de nodige ‘chase-uren’ gemaakt, maar dan nog blijft het oppassen geblazen voor zware tot zeer zware windstoten, blikseminslagen, grote hagel, overstromingen, omvallende bomen en wat dies meer zij. Een ongeluk zit bij extreem weersituaties niet in een klein hoekje maar is een constante dreiging. In het hoofdstuk over veilig stormchasen gaan we dieper in op de risico’s van het stormchasen en geven wij tevens tips om deze risico’s tot een minimum te beperken.

Stormchasers in Nederland worden steeds meer serieus genomen

De stormchasers in Nederland en België worden door hun toenemende kennis en kunde van extreem weer steeds meer serieus genomen door onze nationale weerinstituten KNMI en KMI/RMI en professionele weerbedrijven, waarvoor zij de ‘ogen en oren in het veld’ zijn. Een aantal van hen werken zelfs inmiddels ook bij die weerbedrijven. StormPlatform is in maart 2015 tevens opgericht door stormchasers uit België en Nederland, na een aanlooptijd van ongeveer twee jaar.

Op de Nederlandse TV zijn stormchasers inmiddels ook graag geziene gasten in praatprogramma’s als Op1 en Jinek, en er zijn ook regelmatig items over hen in diverse nieuwsprogramma’s, al worden ze dan vaak uitgenodigd na echte stormen zoals de zware storm Eunice op vrijdag 19 februari 2022 in plaats van als jagers op zware onweersbuien (storms in het Engels, waar de naam stormchasers eigenlijk vandaan komt).

Stormchasen is nowcasten

De term nowcasten wordt gebruikt voor actuele weersvoorspellingen met een tijdsduur van minder dan zes uur tijd tot nu. Nowcasten is ook één van de kunsten van het stormchasen: hoe kom ik op het juiste moment op de juiste plaats om de weersfenomenen te spotten  waarnaar je op zoek bent. En vooral ook: hoe kom je daar veilig?

Het nowcasten kan tevens het verschil betekenen tussen een succes of een ‘bust’. Bij deze gaan we, zeker ook door eigen schade en schande wijs geworden, wat dieper in op het nowcasten.

Ten eerste is het belangrijk om in de uren vóór een bewuste chase al een beetje een plan te hebben. Stormchasers baseren zich net als meteorologen op hoogwaardige weermodellen als WRF (GFS), ECMWF, ICON-EU, ICON-D2, AROME HD en HARMONIE-AROME Ze kijken dan naar diverse parameters ten behoeve van extreem weer, zoals de berekende instabiliteit (CAPE), de hoeveelheid windschering tussen 1-6 kilometer en 0-1 km en andere parameters. Die buien worden bij sommige hoge resolutie weermodellen op de modelkaarten zelfs gesimuleerd, zodat je ‘weet’ waar die buien voorspeld worden

Op basis van de laatste modelkaarten kun je gaan bepalen in welk gebied je ongeveer wilt gaan chasen. Op die manier kun je ook alvast wat mogelijke locaties met goed zicht in je achterhoofd prenten, zodat je op de hectische momenten gelijk weet waar je terecht kunt zonder te worden gehinderd door bebouwing, bossen of andere objecten.

Hoe bepaal je waar je naar toe gaat? Dat hangt natuurlijk af van de situatie en wat je precies wilt spotten. Bij een klassieke onweerssituatie in de lage landen komt het noodweer meestal uit het zuiden of zuidwesten en trekt dan richting noorden en noordoosten.

Het is daarbij belangrijk om te weten waar de onweersbuien zich (kunnen) initiëren. Bijvoorbeeld voor-, op- of na een koufront, door een hoogtetrog of op een convergentielijn. Als je eenmaal de ‘broedplaats’ van de bui hebt
gevonden dan kun je aan de hand van de trekrichting, treksnelheid en je eigen positie bepalen waar je de buien kunt treffen, het liefst wanneer ze hun volledig potentieel hebben bereikt.

Dat navigeren doe ik persoonlijk vaak met behulp van mijn mobiele telefoon en een loop van een hoge resolutie radar (radar.stormplatform.nl/app/) waarmee ik een denkbeeldige lijn trek waar de cel heen zou kunnen trekken, rekening houdend met de mogelijke afwijkingen ook.

Daarnaast is het belangrijk om in te schatten of een onweersbui- of complex juist activeert of juist deactiveert. Honderden kilometers rijden voor een uitgeblust onweerscomplex is de moeite immers niet.
 

Positioneren

Probeer actieve onweerslijnen (op de radar te herkennen als sneltrekkende rechte- of gebogen lijnen met een hoge neerslag intensiteit) zoveel mogelijk uit de weg te gaan. Als je niet wil of kan dan is het midden van zo’n boogsegment misschien wel de minst slechte optie. Daar zijn bijvoorbeeld Shelf Clouds, een gestapelde wolkenband aan de voorzijde van een bui, doorgaans het meest fotogeniek. Aan de zijkanten van een bijvoorbeeld bow-echo zijn bovendien vaak de zwaarste windstoten en ook de grootste kansen op een (mesovortex) tornado.

Supercellen

Bij supercellen is het nóg belangrijker om je positie te bepalen, vooral om buiten de zwaarste neerslagkernen en windgebieden te blijven. Zo is ‘corepunching’, waarbij je dwars door de zwaarste neerslagkern rijdt om aan de andere zijde van de cell te komen, ten strengste af te raden. Dit omdat je dan van alles kunt verwachten wat stormchasen gevaarlijk maakt.

Maar ook in Nederland zijn de omstandigheden soms ‘gunstig’ genoeg voor het ontstaan van (tornadische) supercellen, zoals op 20 en 21 oktober 2021.

De meeste kans om randverschijnselen te zien als een (roterende) wallcloud of zelfs windhozen/tornado’s heb je als je aan de zuidoostelijke of oostelijke kant van de supercel zit. Op die manier kun je ook goed anticiperen als de cell na een splitsing van het gebaande pad afwijkt naar rechts (een rightmover) of naar links (leftmover).

Tips voor veilig stormchasen

Als je gaat stormchasen moet VEILIGHEID, voor zover dat kan, ALTIJD VOOROP staan.

Bij deze geven een aantal tips.

1. Lees je van te voren goed in voordat je gaat stormchasen. Als je bijvoorbeeld op zware onweersbuien/supercellen wilt gaan jagen dan is het noodzakelijk om te weten waar je het meest extreme weer kan verwachten. Om de dynamische processen in en rond supercellen beter te begrijpen is een zekere kennis van meteorologie eigenlijk wel vereiste. Een goede manier om de basisprincipes van convectief weer te leren kennen, zijn de Storm Spotter Trainingen van de National Weather Service.

Op YouTube is tevens veel te vinden over stormchasen in de praktijk in de VS, zoals van de gerenommeerde Amerikaanse stormchaser Skip Talbot, een ‘must see’ voordat je gaat stormchasen.

2. Ga bij voorkeur niet in je eentje stormchasen, vooral niet tijdens extreme weersituaties. Het is heel gevaarlijk om zowel te gaan autorijden, te navigeren en ondertussen nog het weer in de gaten te houden. Je bent dan niet alleen voor jezelf een gevaar, maar zeker ook voor medeweggebruikers.

3. Ga tijdens de passage van een actief koufront, een windstotenfront en dynamische buien met zware regenval, grote hagelstenen en/of zware tot zeer zware windstoten niet rijden. Parkeer je auto tijdig op een veilige plek (dus bijvoorbeeld niet op de vluchtstrook van de snelweg!), blijf bij bomen en andere objecten uit de buurt en blijf goed om je heen kijken.

4. Blijf zoveel mogelijk uit de buurt van de sterkste updrafts en neerslagkernen. Vooral onder de mesocyclone (een kolom van sterke opwaartse winden), oftewel de ‘bears cage’, zijn de meeste extreme weersverschijnselen te verwachten.

5. Zorg altijd voor een goede ontsnappingsroute. In Nederland en België komen zware tornado’s zelden voor, net als hagel >4 cm of krachtige valwinden zoals op 4 juni 2021 in Leersum (Ut.), maar als dat natuurgeweld op je afkomt dan is het absoluut een noodzaak om dat uit de weg te gaan. Kijk dus voordat noodweer losbarst dan ook alvast naar mogelijke uitvalswegen.

Skip Talbot heeft naar aanleiding van de beruchte ‘El Reno-tornado’ op 31 mei 2013 een compleet handboek gemaakt over veilig stormchasen.

6. Bliksem is misschien wel het grootste gevaar tijdens het stormchasen. In de Benelux komen gemiddeld twee à drie mensen per jaar om het leven als gevolg van een blikseminslag en worden tien tot vijftien mensen direct of indirect geraakt. Positief geladen CG(Cloud to Ground)-ontladingen, afkomstig uit de bovenkant van de bui, zijn vaak de meest krachtige ontladingen. CG-plussers kunnen in sommige gevallen wel tot vijftien kilometer buiten de bui inslaan. Soms dus echt als een donderslag bij heldere hemel. Maar ook een CG-, uit de onderzijde van de bui, kan nare gevolgen hebben. Het is sowieso volledig onvoorstelbaar wanneer en waar een bliksem precies inslaat.

Ik beleefde zelf een ‘near hit’ op 9 augustus 2018 nabij Weert, zie video hieronder (inslag rond 2.45 minuten).

Als je gaat stormchasen is er altijd een gevaar dat je door de bliksem geraakt wordt, maar de risico’s zijn zeker te beperken. Deze adviezen gelden natuurlijk ook voor ‘normale mensen’ ;).

– Als je onweer hoort of duidelijk ziet (witte bliksems) dan is onweer ook dichtbij. Als het tijdens een bui gaat hevig gaat plenzen of gaat hagelen dan is het ook hoogste tijd om dekking te zoeken. Ga in die gevallen in een afgesloten ruimte zitten, zoals bijvoorbeeld in een auto of in een huis.

– Blijf uit de buurt van bomen en andere objecten als windmolens en lantaarnpalen, die als geleider kunnen dienen. Een boom kan na een inslag ook splijten en/of omvallen.

– Als je niet direct kan schuilen tijdens een hevige onweersbui maak je dan klein en hurk met beide voeten vlak naast elkaar op de grond.

– Blijf telkens erop alert dat er meerdere kernen in een onweerscomplex kunnen zitten of dat er ookin no-time nieuwe cellen kunnen ontstaan. Vaak zit het venijn ook in de staart van de bui. Kijk dus constant om je heen.

– Gebruik een goede bliksemdetectie app (zoals Strike Detective :)), zodat je snel geattendeerd wordt als onweer in de buurt is.

Andere gevaren

7. Voorkom overmoedigheid en/of dommigheid

Natuurlijk wil je als stormchaser die droomplaat of video maken van een prachtige vertakte bliksemontlading van dichtbij, een plankwolk (Shelf Cloud) of zelfs een tornado te zien of van dichtbij vast te leggen. Maar het heeft geen zin om daar jouw eigen leven en mogelijk ook andere levens voor op het spel te zetten.

Op de video hieronder legde ik op 4 juni 2019 in midden-België een funnel van een beginnende (mesovortex) tornado vast, aan de zijkant van een bow-echo. Ongeveer anderhalf uur later zorgde hetzelfde syteem voor een ‘tornado-on-the-ground’ in het Gelderse Rheden en omstreken.

Zogenaamde ‘daredevils’ of ‘thrillseekers’ krijgen eerder ongelukken dan stormchasers die alle voorzichtigheid betrachten (het is niet moeilijk om dat te bedenken), al is ervaring niet genoeg om alle gevaren uit te sluiten. Als stormchaser loop je altijd risico’s! Bedenk goed waar je begint en be carefull what you wish for

Vraag je dus ook constant af of jouw eigen positie op dat moment nog veilig genoeg is. Zie gevaren tijdig aankomen. Als je denkt: ‘dit wordt link’, handel daar dan ook direct naar. Dan kun je eveneens op tijd de ‘ontsnappingsroute’ gebruiken of een veilig(er) onderkomen vinden.

In het begin van mijn ‘stormchaseloopaan’ (2012-2014) heb ik ook de knulligste fouten gemaakt en ik heb mezelf zelfs meerdere malen onnodig in gevaar gebracht. Vooral omdat ik toen zelf nog onvoldoende kennis had over stormchasen en vooral ook over ‘veilig stormchasen’.

Maak aub niet dezelfde fout!

Stay save!

We hopen aspirant- en beginnende stormchasers met dit artikel wat meer inzicht te hebben gegeven over stormchasen en we hopen jullie vooral ook op de gevaren te hebben gewezen. We zullen dit artikel in de toekomst ook blijven updaten voor educatieve doeleinden.

Stay save!

Michel Brands
StormPlatform